Giurgia and the Greek vlachs - Geography - by Mavrommati Vaso
Γεωγραφικά στοιχεία

Η Τζούρτζια στο Google maps και μια φωτογραφία από τους δορυφόρους του Google Earth.
Χάρτης google map

Προβολή Αγία Παρασκευή Ν. Τρικάλων σε χάρτη μεγαλύτερου μεγέθους

Άποψη της Τζούρτζιας από τους δορυφόρους στου Google Earth     

Η Τζούρτζια στη Wikimapia




Η Τζούρτζια με μέσο υψόμετρο 950 μ. βρίσκεται κτισμένη στις βόρειες πλαγιές της κορυφής Παλέτζι με υψόμετρο 1988 μ. Στο χωριό ανήκει κτηματική περιφέρεια από 32.000 στρέμματα η οποία καλύπτεται από έλατο, κέδρο, οστριά, κάρπινο, κρανιά, ίταμο (τίσι στα βλάχικα) κλπ. Το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης είναι ακάλυπτοι βοσκότοποι ή υποαλπικές εκτάσεις αποπλυμένες με εμφανές το μητρικό πέτρωμα και κατακερματισμένες από τις καιρικές και γεωλογικές μεταβολές. Εκτείνεται από υψόμετρο 700 μ. περίπου (Σμίξη) μέχρι 2299 μ. (Καταραχιάς) και περιβάλλεται κυκλικά από τις τοπικές οροσειρές Κουρούνα, Λέορδα, Καταραχιά, Πέντε Πύργοι, Παλέτζι δημιουργώντας μια τεράστια λεκάνη απορροής που διαρρέεται από τα κύρια ρεύματα Χασανίου και Αγ. Αποστόλων τα οποία συμβάλλουν στη θέση Μπουτόκο που σαν κύριο πλέον ρεύμα με το όνομα Τζουρτζιώτικο εκβάλλει στον Ασπροπόταμο. Αμέτρητες δε άλλες πηγές και μικρορεύματα ενισχύουν τον υδάτινο πλούτο της περιοχής και δημιουργούν χώρους φυσικής καλλονής για την αναψυχή των κατοίκων και κατάλληλους βιότοπους όπου ζουν και αναπτύσσονται σπάνια είδη πανίδας και χλωρίδας.

Ο Καταραχιάς, το πολυτραγουδισμένο βουνό, ανήκει στα Αθαμανικά όρη τα οποία δημιουργούν τα φυσικά σύνορα Θεσσαλίας - Ηπείρου ανάλογα με το πού κυλούν τα νερά που ξεκινούν από τις κορυφές τους και παλιότερα χώριζαν την Ελλάδα από την Τουρκία. Οι Τζουρτζιώτες όταν βλέπουν τον Καταραχιά σκεπασμένο με σύννεφα περιμένουν βροχή. Το όνομά του το πήρε από τον αρματολό Γιώργο Καταραχιά ο οποίος είχε στήσει το μπαϊράκι του με τους 18 κλέφτες του σε μια γειτονική ψηλή κορυφή της Κακαρδίτσας. Όταν ήρθε σε προστριβή με τον Χασάν - μπέη, έδωσε σφοδρή μάχη στην οποία ο Χασάν κατάφερε να τον εξοντώσει. Λένε, ότι μετά τη μάχη, ο Χασάν ήπιε νερό από τη βρύση που είναι εκεί κοντά (βρύση του Χασάν) και ήταν τόση η θηριωδία του που μεταδόθηκε στη βρύση, γι αυτό κι οι ταξιδιώτες που σκύβουν να πιουν νερό ακούνε υπόκοφους θορύβους.

     Η κτηματική περιφέρεια της Τζούρτζιας έχει διαιρεθεί σε 4 μαντριά δυναμικότητας περίπου 12.000 αιγοπροβάτων τα οποία ζουν και μεγαλώνουν κατά τους θερινούς μήνες από την αυτοφυή βλάστηση:

  • η Πλάκα (Λα πλουάτζα) που περιλαμβάνει τις τοποθεσίες Γκρέκου και Χασάν με τις ομώνυμες βρύσες
  • το Στουρνάρι που περιλαμβάνει τις τοποθεσίες Λάκωμα, Πέτρες, Λιβάδια (Λα λιβάτζ)
  • η Ρέντα που περιλαμβάνει τις τοποθεσίες Μπάντι, Λάκκο, Δοκίμι για το οποίο φημολογείται ότι πήρε το όνομά του από τη συνήθεια των παλιότερων να δοκιμάζουν τη δύναμή τους σηκώνοντας τις μεγάλες κοτρόνες που υπάρχουν διάσπαρτες, και τέλος 
  • η Σαλατούρα

Ο Άσπρος αμέσως μετά τη γέφυρα της Τζούρτζιας Η θέση στην οποία χτίστηκε το χωριό είχε τα εξής πλεονεκτήματα:

  • Έλεγχο μιας από τις ζωτικότερες προσβάσεις προσπελάσεως στην ορεινή Πίνδο, πάνω στη στράτα Ηπείρου - Θεσσαλίας, που ξεκινούσε από Ματσούκι και διαμέσου Καταραχιά - Τζούρτζιας κατέληγε στην Πύλη.
  • Ασφάλεια στους κατοίκους καθώς είναι περιμετρικά οχυρωμένη. Από Βορρά και Νότο με τις πανύψηλες και δύσβατες κορυφές και από Ανατολικά και Δυτικά από τις δύο στενωπούς.
  • Το επίπεδο και προσχωσιγενές έδαφος από τη θέση Αγ. Γεώργιος μέχρι τη θέση Κανίκια προσφέρονταν για τη δημιουργία κατοικίας και την υποτυπώδη καλλιέργεια. Τα πολλά νερά των φυσικών πηγών, αλλά και το ποτάμι ικανοποιούσαν τις ατομικές ανάγκες αλλά και τις ανάγκες των ζώων. Το κοντινό δάσος τους παρείχε δομική ξυλεία, καύσιμη ύλη και κυνήγι. 
  • Οι καιρικές συνθήκες σ' αυτό ακριβώς το σημείο είναι περισσότερο ήπιες από τη γύρω περιοχή.
     Στην ευρύτερη περιοχή του χωριού υπάρχουν ωραιότατες βρύσες με υγιεινό, εύγευστο και κρύο νερό. Στον Κάτω Μαχαλά υπάρχει η Γκουντουσόρου, στο Μεσοχώρι η βρύση της πλατείας, η Σέχα και η Μπρούμπα, στον Απάνω Μαχαλά η Λούνη, ένα τέταρτο μακριά από την Αγία Μαρίνα η Καπριόρου, ψηλά στα μαντριά η Γκρέκου, κοντά στον Προφ. Ηλία και στην τοποθεσία Μπάντι οι ομώνυμες βρύσες.

     Το Δασικό Σύμπλεγμα Ασπροποτάμου περιλαμβάνει 8 δάση που απαρτίζουν ένα μοναδικό για τη χώρα μας σε έκταση και ομορφιά δάσος Ελάτης κυρίως μαζί με Οξυά, Μαύρη Πεύκη και Δρυ. Μέσα στο δάσος αυτό απαντώνται άγρια ζώα, όπως αλεπού, αρκούδα, λαγός, αγριόχοιρος, σκίουρος, κουνάβι, αγριόγατα, αγριοκάτσικο, ζαρκάδια καθώς και πτηνά όπως η ορεινή πέρδικα, η τσίχλα, το αγριοπερίστερο και όλα σχεδόν τα είδη των ενδημικών μικροπουλιών. Η περιοχή Ασπροποτάμου έχει ενταχθεί στο δίκτυο προστασίας της άγριας ζωής NATURA 2000, και είναι ελεγχόμενη κυνηγετική περιοχή και καταφύγιο θηραμάτων (Φ.Ε.Κ./527/Β/92).

Τζουμέρκα - πηγή: Ανακαλύψτε την Ελλάδα – Δυτικά Τζουμέρκα, ειδική έκδοση της εφημερίδας Τα Νέα

Ο ορεινός όγκος των Τζουμέρκων ξεδιπλώνεται στη δυτική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου, στα σύνορα μεταξύ Ηπείρου – Θεσσαλίας. Το άρθρο ‘τα’ υποδηλώνει τη μεγάλη έκταση του βουνού, αλλά συγχρόνως και την επιβλητική του ορεινή διαμόρφωση, καθώς πολυάριθμες κορυφές του υψώνονται από 2.000 μέχρι και 2.500μ.

Τα Τζουμέρκα δεν είναι μία ή δυο κορυφές, είναι ένας μαρκόστενος ορεινός όγκος που αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ των νομών Άρτας, Ιωαννίνων και Τρικάλων. Βόρεια συνεχίζει το βουνό Περιστέρι σε ένα άγριο ορεινό ανάγλυφο ενώ στα νότια το βουνό σβήνει στις ήπιες εκτάσεις του νομού Άρτας. Το ανατολικό τμήμα των Τζουμέρκων, στο νομό Τρικάλων, το κυκλώνουν μια σειρά ψηλών βουνών, όπως το Χατζή, το Παχτούρι και άλλα. Στα δυτικά του βουνού κυλά ο Άραχθος, ενώ μετά το ποτάμι δημιουργείται ένα πολύπλοκο ορεινό ανάγλυφο με κύριο ορεινό όγκο το βουνό του Ξεροβουνίου.

Τα Τζουμέρκα με ένα συνολικό μήκος 25 χλμ χωρίζονται σε δυο ορεινά συγκροτήματα, τα νοτιοδυτικά Τζουμέρκα (στο νομό Άρτας) με κορυφές το Καταφίδι (2.393μ), το Γεροκοβούνι (2.364μ) και τη Στρογγούλα (2.112μ) και τα βορειοανατολικά Τζουμέρκα (σύνορο Τρικάλων – Ιωαννίνων) με κορυφή την Κακαρδίτσα (2.429μ). Ένα ψηλό διάσελο που φτάνει τα 1.700μ μεταξύ των χωριών Μελισσουργοί και Θεοδώριανα χωρίζει τα δυο ορεινά συκροτήματα τα οποία εξετάζονται σαν δυο ξεχωριστά βουνά.

Το νοτιοδυτικό τμήμα των Τζουμέρκων βρίσκεται κυρίως στο νομό Άρτας. Στα όρια των 600-1000μ τα κυριότερα χωριά που περιβάλλουν τα Τζουμέρκα είναι ανατολικά οι Μελισσουργοί και τα Θεοδώριανα, νότια το Αθαμάνιο και το Βουργαρέλι, δυτικά η Ράμια, ο Καταρράκτης και τα Άγναντα ενώ βόρεια τα Πράμαντα στον νομό Ιωαννίνων.

Το βορειοανατολικό τμήμα των Τζουμέρκων αποτελεί το σύνορο των νομών Ιωαννίνων – Τρικάλων. Στα όρια των 1.000μ τα χωριά που περιβάλλουν το βουνό είναι από την πλευρά των Ιωαννίνων το Ματσούκι και οι Καλαρρύτες, ενώ από την πλευρά των Τρικάλων τα χωριά Τζούρτζια, Γαρδίκι, Αθαμανία και Νεράιδα. Ο Καταραχιάς (2.280μ) και η Τσούμα Πλαστάρι (2.191μ) οριοθετούν τα Τζουμέρκα με το βουνό Περιστέρι, όπου και το διάσελο του Μπάρου στα 1.900μ.

 Τζουμέρκα μας περήφανα, βουνά μας απαινεμένα
Σαν είστε φαλακρά, τραχιά κι αγριεμένα
Για εμάς ποτέ δεν παύετε να είστε αγαπημένα


Διαβάστε κείμενο του Γιάννη Θεοδωρίδη με θέμα «Ο Περιηγητής του 21ου αιώνα και οι σύγχρονοι αστρολάβοι», το οποίο παρουσιάστηκε στο 9ο Συμπόσιο της ΠΟΣΠΒ τον Μάϊο του 2007.

Διαβάστε την εισήγηση που παρουσίασε ο Γιάννης Θεοδωρίδης με τίτλο "Όλα είναι δρόμος - γεφυρώνοντας την Επιστήμη της Γεωπληροφορικής με τις παραδοσιακές μετακινήσεις των Απσροποταμιτών κατά τον 20ο αιώνα." στο 15ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών της ΠΟΠΣΒ που διεξήχθη στη Νάουσα το Σ/Κ 6-7 Σεπτεμβρίου 2014. 

Διαβάστε για τη "νυφίτσα" ή αλλιώς "νιβεστούλα" που συναντούμε στην Τζούρτζια, που δεν είναι νυφίτσα αλλά ένα μικρό δενδρόβιο τρωκτικό, που λέγεται και ποντικοσκίουρος.
Για τις πραγματικές νυφίτσες που είναι συγγενείς με τα κουνάβια, τις βίδρες και τους ασβούς διαβάστε εδώ.