Giurgia and the Greek vlachs - Guide - by Mavrommati Vaso
Τουριστική ξενάγηση

     Για τους φίλους των βουνών και των χιλιομέτρων προτείνω την κυκλική πανέμορφη διαδρομή από Καλαμπάκα – γέφυρα Μουργκάνη – Καστανιά – Τρία Ποτάμια προς Δέση – Περτούλι – Ελάτη (περίπου 110 χλμ). Εφοδιαστείτε με βενζίνη (τελευταίο βενζινάδικο στη γέφυρα Μουργκάνη, πρώτο στην Ελάτη), πάρτε μαζί σας κάποια χρήματα γιατί δεν θα βρείτε πουθενά ΑΤΜ και πουλόβερ γιατί η Πίνδος δεν αστειεύεται ούτε όταν στο Θεσσαλικό κάμπο τα θερμόμετρα έχουν χτυπήσει κόκκινο. Καθ' όλη τη διαδρομή η εναλλαγή των τοπίων και η ομορφιά της φύσης θα σας συνοδεύει. Η ευρύτερη περιοχή άλλωστε αποτελεί ένα μνημείο της φύσης, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Ο φιδίσιος δρόμος (παντού άσφαλτος), μετά το χωριό Καστανιά ακολουθεί συνέχεια ανοδική πορεία, διασχίζει ένα πυκνό δάσος και μετά τη θέση Κιάτρα Μπρόστα ('Όρθια Πέτρα) κατηφορίζει προς τους παραπόταμους του Ασπροποτάμου (Αράου Άλμπου που λέγαν κι οι παππούδες μας), τους οποίους και ακολουθεί για αρκετά χιλιόμετρα.

Το γκαλντερίμι προς την πλατεία (φωτό από ημερολόγιο συλλόγου)     'Όλα τα χωριά της Διευρυμένης Κοινότητας Ασπροποτάμου είναι πανέμορφα, χτισμένα σε ειδυλλιακές τοποθεσίες και σε υψόμετρο από 950 έως και 1480 μ. μέσα στα έλατα και δίπλα στο ποτάμι. Σε κάθε χωριό δεσπόζει η πλατεία με τον πλάτανο και την παραδοσιακή βρύση. Εκεί κοντά υπάρχει πάντα η πετρόκτιστη εκκλησία με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, το χαρακτηριστικό χαγιάτι και το καμπαναριό. Γραφικά καλντερίμια οδηγούν στις εξοχικές τοποθεσίες των χωριών, σε σημεία με ωραία θέα και πηγές όπου υπάρχουν διάσπαρτα πολλά ξωκλήσια. Η αρχιτεκτονική των παλιών παραδοσιακών σπιτιών θυμίζει έντονα Ήπειρο, άλλωστε Ηπειρώτες τεχνίτες τα έχτισαν στις αρχές του αιώνα χρησιμοποιώντας ντόπια πέτρα. Είναι δίπατα με στενά παράθυρα και ένα μικρό μπαλκόνι συχνά στολισμένο με κατιφέδες και βασιλικούς. Η σκεπή τους αρχικά ήταν από σχιστόλιθο (πλάκες) ο οποίος πριν από 30 – 40 χρόνια αντικαταστάθηκε από τσίγκο που λαμπιρίζει στον ήλιο από χιλιόμετρα. Οι αμέτρητες πηγές και τα ποταμάκια που συντελούν στη δημιουργία του Ασπροποτάμου, διασχίζονται από τα περίφημα ηπειρώτικα γεφύρια και από στρατιωτικές γέφυρες τύπου Mπέλεϋ. Δείτε φωτογραφίες όλων των χωριών της Διευρ. Κοινότητας Ασπροποτάμου.

     Δυνατότητα διαμονής υπάρχει στην Καλλιρρόη (Πύργος Μαντάνια και Αχελωίδες), στην Αθαμανία (Αρχοντικό Βελούσι) αλλά και στους ξενώνες των χωριών Κρανιά, Πολυθέα και Γαρδίκι. Πρόχειρο φαγητό, μεζέδες για τσίπουρο, ψητά τα βράδια, προσφέρουν όλα τα καφενεδάκια στις πλατείες των χωριών. Περισσότερα για διαμονή -φαγητό εδώ.

     Απαραίτητη στάση στη διασταύρωση για Δολιανά όπου βρίσκεται η μοναδικής ομορφιάς Μονή Τιμίου Σταυρού Δολιανών (με 12 τρούλους). Αποτελεί το πιο λαμπρό μνημείο της περιοχής του Ασπροποτάμου, είναι μια ιδιόμορφη μεταβυζαντινή εκκλησία, ένα εντυπωσιακό πολύτρουλο και πολύκογχο κτίσμα με ανυπολόγιστη αρχιτεκτονική αξία. Πετρόκτιστος μέσα έξω, ευτυχώς ακόμα και σήμερα ασοβάδιστος, στολισμένος με πολλά λιθανάγλυφα λαϊκής τεχνοτροπίας που απεικονίζουν δικέφαλους αετούς, αγγέλους, σταυρούς κλπ και καταπληκτική ηχητική που οφείλεται στα εντοιχισμένα λαγήνια που βρίσκονται διάσπαρτα στους εσωτερικούς τοίχους. Ο ναός έχει σήμερα 12 τρούλους από τους οποίους εσωτερικά φαίνονται μόνο οι 3. Αποτελεί τμήμα μοναστηριού που ιδρύθηκε περί το 1700 από μοναχούς που ταξίδεψαν για χρόνια στη Ρωσία και είχε μοναχούς μέχρι και το 1930. Το μοναστήρι ήταν πλούσιο, με κελιά, κήπους, αχυρώνα, μελίσσια, στάβλο, κτηνοτροφία και φυσικά δωμάτια για φιλοξενία των ταξιδιωτών. Αρχικά είχε ένα μικρό εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου, λίγο αργότερα χτίστηκε μια δεύτερη εκκλησούλα της Αγίας Ζώνης (1750) και τέλος ο περικαλλής ναός του Τιμίου Σταυρού (1792) που είναι και ο μόνος που σώζεται μέχρι σήμερα. Το 1943 άντεξε τα βάρβαρα πυρά των Γερμανών που κατέκαψαν τη γειτονική Κρανιά και άλλα χωριά του Ασπροποτάμου. Απολαύστε τη λειτουργία του δεκαπενταύγουστου ή ακόμα καλύτερα τον εσπερινό της προηγούμενης υπό το φως των κεριών (ελπίζουμε να μη χρησιμοποιηθούν τα προσφάτως εγκατεστημένα σποτ) και θα νιώσετε τη βαθιά θρησκευτικότητα του χώρου να σας κατακλύζει.


Η πλατεία στο Μεσοχώρι της Τζούρτζιας     Λίγο πιο κάτω στη θέση Κουκουφλί είναι οι εγκαταστάσεις του Δασαρχείου με χώρο για πικ-νικ. Στα Τρία Ποτάμια, έδρα της Διευρυμένης Κοινότητας Ασπροποτάμου, βρίσκεται το Διοικητήριο το οποίο εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 2002 και περιλαμβάνει εκτός των διοικητικών υπηρεσιών, αμφιθέατρο 120 θέσεων, κέντρο περιβαλλοντικής ενημέρωσης – εκπαίδευσης, σχολή κανό - καγιάκ. Από τα Τρία Ποτάμια υπάρχει διασταύρωση προς δεξιά για τα χωριά Κατάφυτο, Ανθούσα, Χαλίκι. Συνεχίζοντας ευθεία μην παραλείψετε να γνωρίσετε την Πολυθέα η οποία δικαιολογεί πλήρως το όνομά της, και λίγο μετά ακολουθείστε το δρόμο δεξιά για Τζούρτζια (Αγία Παρασκευή) ή αριστερά για Γαρδίκι, Περτούλι – Ελάτη. Αν φοράτε μαγιό, μια βουτιά στα παγωμένα νερά του 'Άσπρου στην παραλία Αλέκος λίγο πριν τη Τζούρτζια θα σας αναζωογονήσει.

     Το πρώτο λαογραφικό μουσείο της περιοχής λειτουργεί από το καλοκαίρι του 2001 στην Κρανιά, δημιούργημα του πολιτιστικού συλλόγου Κρανιάς. Στεγάζεται στο καλοδιατηρημένο σχολείο του χωριού και διαθέτει πλήθος εκθεμάτων όπως παραδοσιακά υφαντά (πάντες, κουρτίνες), αργαλειό, νυφικό κρεβάτι & σαρμανίτσα, κουζινικά, παλιές φωτογραφίες κλπ. Δεν έχει σταθερό ωράριο λειτουργίας, αλλά στα γραφεία του Συλλόγου στην πλατεία της Κρανιάς υπάρχουν πάντα πρόθυμοι Κρανιώτες να σας ξεναγήσουν. Επίσης, έχει ιδρυθεί ένα λαογραφικό μουσείο στο Χαλίκι και ετοιμάζεται ένα και στην Τζούρτζια (στο χώρο του μεγάλου Δημοτικού σχολείου).

     Η περιοχή του Ασπροποτάμου συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο με το Μέτσοβο στα βόρεια, και τους Καλαρρύτες-Συρράκο στα δυτικά (τα πρώτα 10 χλμ στρωμένα με 3Α). Επειδή οι δρόμοι αυτοί φτάνουν σε υψόμετρα άνω των 1600μ, το χειμώνα να ενημερώνεστε για τις καιρικές συνθήκες και σε περίπτωση χιονόπτωσης για το αν παραμένουν ανοιχτοί. Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε τη σελίδα με τις σχετικές διαδρομές.