Giurgia and the Greek vlachs - Giurgia name - by Mavrommati Vaso
Τζούρτζια ή Αγία Παρασκευή;

    Μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων και υπό την πίεση κρίσιμων εθνικών θεμάτων το ελληνικό κράτος αποφάσισε την ελληνοποίηση των τοπωνυμίων, δηλαδή την αλλαγή όλων των ονομάτων πόλεων και χωριών που δεν είχαν ελληνική ρίζα αλλά τούρκικη, σλαβική, βλάχικη, αρβανίτικη ή που απλά ήταν κακόηχα, με το σκεπτικό ότι θα έπρεπε τα τοπωνύμια να συμβαδίζουν με την επίσημη γλώσσα, την ελληνική. Έτσι συστήθηκαν νομαρχιακές επιτροπές από καθηγητές, εφόρους αρχαιοτήτων, απλούς δημόσιους υπαλλήλους οι οποίοι ανέλαβαν επίσημα, βάσει νομοθετικού διατάγματος του 1926, (που επικυρώθηκε με νεώτερο διάταγμα της 13ης Νοεμβρίου 1927 και, τέλος, με το ν.4096/1929), το πατριωτικό καθήκον της μετονομασίας των ξενόφωνων ή κακόηχων ονομάτων συνοικισμών, χωριών και πόλεων, προβλέποντας μάλιστα και σχετικές νομικές κυρώσεις για τους παραβάτες. Μέσα στα πλαίσια αυτά μετονομάστηκε και η Τζούρτζια σε Αγία Παρασκευή το 1955 με το Β.Δ. ΦΕΚ Α 287/1955.

    Οι επιτροπές που είχαν συσταθεί για τους σκοπούς αυτούς, στην προσπάθειά τους να αλλάξουν πλήθος ονομάτων έφτασαν συχνά σε τραγελαφικά αποτελέσματα. Γέμισαν τον χάρτη της Ελλάδας με 34 Καλλιθέες, 10 Αχλαδιές, 22 Μηλιές, 18 Πλατανιές, 21 Καστανιές, 14 Κερασιές, 7 Κρανιές, 25 Καλύβια, 11 Κεφαλόβρυσα, Νεοχώρια, Καπνοχώρια, Ανθοχώρια, Ασπροχώρια, Μαυροχώρια, Μοσχοχώρια, Πετροχώρια, Σιδηροχώρια, Σιτοχώρια, Ελαιοχώρια, και εκατοντάδες Αγίες και Αγίους. 

    Αντιδρώντας σε αυτή τη διαδικασία υψώθηκαν κάποιες μεμονωμένες φωνές διαμαρτυρίας που στηρίζονταν σε ήδη διατυπωμένες απόψεις όπως πχ του ιστορικού Α. Μηλιαράκη ο οποίος προειδοποιούσε το1892: «Πάσα αντικατάστασις σημερινών ονομάτων δι’ αρχαίων και πάσα μεταβολή έτι της ρίζης ή των καταλήξεων αυτών, επιχειρούμενη υπό των γεωγραφούντων ή υπό των διοικητικών αρχών άνευ μελέτης, ισοδυναμεί προς καταστροφήν ζωντανών μνημείων της ελληνικής ιστορίας και γλώσσης.»

    Ακόμη και στις μέρες μας γίνονται προσπάθειες διάσωσης όσων τοπωνυμίων δεν πέρασαν οριστικά στη λήθη. Αναφέρω ενδεικτικά το «Λεξικό των οικισμών της Πελοποννήσου. Παλαιά και νέα τοπωνύμια» του Γ. Πίκουλα, εκδόσεις Ηόρος, 2001 στο οποίο ο συγγραφέας έχει καταγράψει 4.500 οικισμούς της Πελοποννήσου με το παλιό και το καινούριο τους όνομα από τη Βενετοκρατία έως και σήμερα. Επίσης οι κάτοικοι του χωριού Τσερίτσανα - Πλατάνια, Δ.Δ. Σελλών Ν. Ιωαννίνων, ζητούν επιμόνως από τη δεκαετία του 80 την επαναφορά του παλιού ονόματος.

    Τα τοπωνύμια δεν είναι τυχαία, έχουν κάτι από το άρωμα της εποχής που πρωτοακούστηκαν, περιλαμβάνουν μέσα σε μια λέξη το νόημα της περιοχής και των ανθρώπων της, πολλές φορές μεταλλάσσονται μέσα στο χρόνο για να συμβαδίσουν μαζί του, εντέλει κουβαλούν ένα κομμάτι της ιστορίας, του πολιτισμού, της ποικιλότητας που ταξιδεύει μέσα στους αιώνες. Όταν σβήνει ένα τοπωνύμιο με ιστορία 3-4 αιώνων γινόμαστε φτωχότεροι.

    Η Τζούρτζια βαφτίστηκε κάπου μέσα στον μεσαίωνα από τους Βλάχους κτηνοτρόφους που σίγουρα είχαν τους λόγους τους να την ονομάσουν έτσι. Στις αρχές του 20ου αιώνα η ανάγκη του Ελληνικού κράτους για αυτοπροστασία την μετονόμασε μαζί με εκατοντάδες άλλα τοπωνύμια αλλάζοντας τον χάρτη της πατρίδας μας. Σκεφτείτε μόνο τους παππούδες μας να έρχονταν σήμερα στον Ασπροπόταμο και να προσπαθούσαν από τις πινακίδες να βρουν το δρόμο τους, μόνο οι ψηλές βουνοκορφές με την γνώριμη όψη τους και το τυχερό Χαλίκι θα μπορούσε να σταθεί πυξίδα τους.

    Μετά από σχεδόν πενήντα χρόνια η Τζούρτζια πεισματικά επιβιώνει εις βάρος της Αγίας Παρασκευής όχι μόνο στον προφορικό αλλά πολλές φορές και στον γραπτό λόγο, όχι μόνο από τους γεροντότερους αλλά από το σύνολο των Τζουρτζιωτών, όχι μόνο από τους Τζουρτζιώτες αλλά και από τους υπόλοιπους Ασπροποταμίτες που ενώ μιλούν για την Ανθούσα, την Καλλιρρόη, την Πολυθέα όταν πρόκειται για το χωριό μας αναφέρονται στην Τζούρτζια. Βέβαια δεν είναι μοναδική περίπτωση. Υπάρχουν κι άλλα τοπωνύμια που κατάφεραν να επιβιώσουν από την καταναγκαστική κάθαρση: Σαντορίνη αντί Θήρας, Τζια αντί Κέας, Στεμνίτσα αντί Ύψος κλπ.

    Πού να οφείλεται άραγε η επιβίωση της Τζούρτζιας; Ίσως στην άγνωστη ετυμολογία του ίδιου του ονόματος Τζούρτζια μια και μέχρι σήμερα δεν έχουμε αποκρυπτογραφήσει τη σημασία του αλλά μόνο εικάζουμε. Ίσως στην ανάγκη του Τζουρτζιώτη να αισθάνεται ότι η Τζούρτζια είναι μοναδική και όχι μία από τις 33 Αγίες Παρασκευές της Ελλάδας που πρόχειρα μέτρησα.

    Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, δεν συντρέχουν πια οι εθνικοί λόγοι που επέβαλαν κάποτε τη γλωσσική ομογένεια, άλλωστε εμείς οι Τζουρτζιώτες έχουμε αποδείξει σε όλες τις περιστάσεις τη φιλοπατρία μας και την απέχθεια σε όποιες συζητήσεις για μειονότητες και μειονοτικές γλώσσες. Τι ανταπόκριση άραγε θα βρίσκαμε αν ζητούσαμε την επαναφορά της Τζούρτζιας και επίσημα; Λίγες οι πιθανότητές μας αν κρίνουμε από ανάλογες πρωτοβουλίες αντίστοιχων χωριών. Βέβαια υπάρχει το παρακάτω άρθρο που προβλέπει τη διαδικασία της μετονομασίας.

(Αρθρο 11 Π.Δ.323/1989 - Αρθρο 1 παρ. 5 Ν. 2307/1995 - Κ.Υ.Α. 45942/6-8-1992/Β 529)
Μετονομασία Δήμων, Κοινοτήτων, Συνοικισμών και θέσεων

H μετονομασία Δήμων, Κοινοτήτων και συνοικισμών γίνεται με διάταγμα, ύστερα από πρόταση του Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου και σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου Τοπωνυμιών, που αποτελείται από:
1. Το Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης ως Πρόεδρο, αναπληρούμενο σε περίπτωση απουσίας ή κωλύματος από Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.
2.Το Γενικό Διευθυντή Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με αναπληρωτή τον εκάστοτε προϊστάμενο της Διεύθυνσης Οικονομικών Ο.Τ.Α. του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.
3.'Εναν καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ορίζεται μαζί με τον αναπληρωτή του από την οικεία Σχολή του Πανεπιστημίου.
4.Το Διοικητή της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού ή το Διευθυντή της Υδρογραφικής Υπηρεσίας Ναυτικού, όταν συζητούνται ονομασίες νήσων ή θαλάσσιων τόπων.
5.'Εναν αρχαιολόγο, που ορίζεται μαζί με τον αναπληρωτή του από το αρμόδιο τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών.
6.'Εναν υπάλληλο της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας, που ορίζεται με τον αναπληρωτή του από τον αρμόδιο Υπουργό.
7.Τρεις εκπροσώπους της Κεντρικής Ενώσεως Δήμων και Κοινοτήτων της Ελλάδος (Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.), που ορίζονται μαζι με τους αναπληρωτές τους από την Εκτελεστική Επιτροπή της.
        Τα θέματα προς συζήτηση εισηγείται στο συμβούλιο ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Οργάνωσης και Λειτουργίας Ο.Τ.Α. του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Χρέη γραμματέα του συμβουλίου, που ορίζεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης με τον αναπληρωτή του, εκτελεί υπάλληλος του Κλάδου ΠΕ Διοικητικού.
        Συνοικισμοί που υπάρχουν ήδη ή δημιουργούνται για πρώτη φορά και δεν έχουν απογραφεί ως αυτοτελείς, αν δεν έχουν όνομα,    μπορούν ν' αποκτήσουν όνομα με απόφαση του Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου που εκδίδεται ύστερα από σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου Τοπωνυμιών. Περίληψη της απόφασης αυτής δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως με φροντίδα του Περιφερειακού Διευθυντή.
     Η μετονομασία θέσεων γίνεται με διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Δημοτικού ή Κονοτικού Συμβουλίου. Η γνώμη αυτή υποβάλλεται στο Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης μέσα σε προθεσμία τριών μηνών, αφότου το Δημοτικό ή το Κοινοτικό Συμβούλιο έλαβε το σχετικό ερώτημα. Αν η γνώμη δεν υποβληθεί μέσα σ' αυτήν την προθεσμία, το διάταγμα εκδίδεται και χωρίς αυτήν.

        Πάντως ακόμα κι αν δεν μπορέσουμε να πείσουμε τους αρμόδιους, τόσο εμείς όσο και τα παιδιά μας, θα συνεχίσουμε να προτιμούμε τη βλάχικη ονομασία Τζούρτζια από άλλη μια Αγία Παρασκευή. Γιατί εμείς όταν λέμε Τζούρτζια, βλέπουμε μπροστά μας την Κουρούνα και τα Κανίκια, δεξιά μας την Πουτίτζια και το Ομ, πίσω μας το Σγκο, το Γκοντισόρ και την Νταλιάνα, γευόμαστε το δροσερό νερό της Μπρούμπας, της Λούνης, της Σέχας, και από το βάθος ακούμε να κατεβαίνει και ο Τζουρτζιώτικος.

 

Μαυρομμάτη A.Β.
Οκτώβρης 2005

Υ.Γ. Η γνώμη σας για το όνομα εδώ


Πηγές: